MEDEMBLIK – In 2018 startten de achttien gemeenten in de regio Noord-Holland Noord een transformatie in de JeugdzorgPlus. We sloten een contract af met jeugdhulpaanbieder Horizon die de locatie Antonius in Bakkum (gemeente Castricum) opende. Het contract loopt op 4 februari 2023 af en kan juridisch gezien niet verlengd worden. Dit stelt ons in de gelegenheid om een transformatievisie op te stellen en nieuwe afspraken te maken om gewenste veranderingen in de JeugdzorgPlus verder door te zetten. Dit kunnen gemeenten niet alleen. We hebben alle betrokkenen in de jeugdhulp, jeugdrechtketen en het onderwijs nodig om de zorg te verbeteren voor jeugdigen met zeer complexe problematiek.
Vanaf februari 2023 loopt het huidige contract van de JeugdzorgPlus af en zijn de achttien Noord- Holland-Noord (NHN) gemeenten het verwervingstraject gestart voor de inrichting van JeugdzorgPlus in de periode na 2023. In voorliggende transformatievisie stellen wij met elkaar vast hoe wij JeugdzorgPlus zien in NHN, dat een gecontroleerde afbouw nodig is omwille van de jeugdigen en dat er een gezamenlijke opdracht ligt voor gemeenten en andere betrokkenen om instroom in de JeugdzorgPlus te voorkomen.
Het college komt met een raadsvoorstel over de transformatie JeugdzorgPlus vanaf 2023. In dit visiedocument is vastgelegd hoe het college de inhoudelijke doorontwikkeling van de JeugdzorgPlus zien in onze regio’s. Het biedt de gemeente Medemblik de komende jaren houvast bij deze opgave. Het college ziet JeugdzorgPlus als een tijdelijke opname, die erop gericht is jeugdigen voor te bereiden op een voor hen geschikte plek in de maatschappij. Met specifieke aandacht voor betrokkenheid van het netwerk, onderwijs/werk, huisvesting en het opbouwen van een (in)formeel netwerk.
De grootste opdracht ligt bij het gezamenlijk voorkomen van instroom in de JeugdzorgPlus. Deze opdracht legt de afhankelijkheden bloot tussen verschillende betrokkenen: alleen in gezamenlijkheid kunnen we JeugdzorgPlus voorkomen en uitstroom bevorderen. Deze visie is daarmee breder dan sec de verwerving van gesloten jeugdhulp.
Beoogd resultaat
De visie geeft de kaders mee om JeugdzorgPlus vanaf 2023 voor de achttien NHN gemeenten te verwerven, zodat jeugdigen met een machtiging gesloten jeugdhulp passend geholpen kunnen worden. Tevens wordt er een bredere opgave meegegeven aan het gehele zorgveld om gesloten plaatsingen te voorkomen en gecontroleerde afbouw van gesloten plaatsen te bespoedigen. Dit vraagt een sterke regierol van gemeenten en commitment van alle betrokken partijen bij JeugdzorgPlus. Gezien de afhankelijkheidsrelatie tussen de afzonderlijke partijen is samenwerking essentieel om de ambities in de visie te behalen.
Argumenten
- De Jeugdwet bepaalt dat gemeenten verantwoordelijk zijn voor het aanbieden van gesloten jeugdhulp.
De Jeugdwet schrijft voor dat gemeenten de verantwoordelijkheid hebben om gesloten jeugdhulp aan te kunnen bieden aan jeugdigen die een machtiging gesloten jeugdhulp opgelegd hebben. gekregen van de rechter. Dat betekent dat we nog steeds aanbod beschikbaar moeten hebben.
- De gemeenteraad stelt met deze transformatievisie de kaders vast waarbinnen het college uitvoering kan geven aan de gesloten jeugdhulp.
In de transformatievisie stellen wij, dat zolang deze zorg beschikbaar moet zijn, wij binnen de kaders van de wet de zorg zo open mogelijk willen organiseren omwille van de jeugdige. Tegelijkertijd zien wij de JeugdzorgPlus als een time-out-voorziening waar de jeugdige zo kort mogelijk verblijft. Bij het stapsgewijs afbouwen van JeugdzorgPlus hoort de ontwikkeling van passende alternatieven gericht op de situatie van de jeugdige. Deze ontwikkeling moet zowel binnen de JeugdzorgPlus plaatsvinden als binnen de voorliggende vormen van jeugdhulp. De doelen uit de transformatievisie worden na vaststelling verder uitgewerkt in een inkoopvisie. Deze wordt door de colleges vastgesteld.
- De transformatievisie JeugdzorgPlus sluit aan op de ambities uit het Thuis voor Noordje. Eerder hebben we op Noord-Holland-niveau geconcludeerd dat voor sommige zorgvormen de samenwerking op een breder niveau moet worden vormgegeven om voorzieningen beschikbaar te houden in onze provincie. Dit geldt voor de JeugdzorgPlus aangezien er een relatief klein aantal jeugdigen gebruikt maakt van deze zorg en we de ambitie uitspreken om dit aantal verder te laten dalen. In het bovenregionaal plan Thuis voor Noordje werken jeugdhulpregio’s, het onderwijs, gecertificeerde instellingen en zorgaanbieders met elkaar samen om alle jeugdigen die JeugdzorgPlus nodig hebben op te vangen binnen onze eigen provincie en voorzieningen te ontwikkelen voor de zeer specialistische doelgroep. We willen voorkomen dat deze jeugdigen ver buiten de provincie moeten worden geplaatst. De visie voor onze regio en de ambities vanuit het Thuis voor Noordje sluiten op elkaar aan.
Daarnaast worden landelijke ontwikkelingen nauwgezet gevolgd om aansluiting te behouden tussen regionaal beleid en landelijke ambities.
- De transformatie van JeugdzorgPlus vraagt om gezamenlijke verantwoordelijkheid en een sterkere regierol daarin voor de gemeente.
De transformatie komt met randvoorwaarden. Het gezamenlijk optrekken tussen het onderwijs, zorgaanbieders, gemeenten, gecertificeerde instellingen en de jeugdrechtketen is een noodzakelijke voorwaarde om toe te werken naar een toekomst waarin jeugdigen met complexe zorgvragen niet meer in geslotenheid hoeven te verblijven. We spreken van een gezamenlijke verantwoordelijkheid, omdat gemeenten zelf geen gesloten plaatsing kunnen opleggen, dat doet immers de rechter. Om instroom te beperken moeten we met elkaar onderzoeken welke alternatieven nodig zijn om inzet van een gesloten machtiging te voorkomen. Daarnaast kunnen gemeenten een grotere regierol pakken in het doorontwikkelen van passende alternatieven van lichtere vormen van jeugdhulp om JeugdzorgPlus te voorkomen én om uitstroom te bevorderen. De visie op JeugdzorgPlus is daarmee breder dan de geslotenheid zelf, daar het aan gemeenten de opdracht meegeeft om een passend voorliggend jeugdhulpveld te hebben wil deze afbouw verantwoord plaatsvinden.
Kanttekeningen
- De gemeenteraad kan besluiten de voorliggende visie niet of niet op dit moment vast te stellen. De stukken zoals nu voorliggen moeten door 18 gemeenteraden worden vastgesteld. Als een raad van mening is dat er een andere visie moet worden opgesteld, betekent dit dat opnieuw ook door alle raden moet worden besloten. Dit heeft dan consequenties voor de planning en voorbereidingen van de inkoop en het tijdig kunnen sluiten van nieuwe contracten. Het is dan in ieder geval niet meer haalbaar om in Q1 2022 de verwerving te starten en het is dan ook niet meer haalbaar om tijdig (2023) een nieuw contract af te sluiten met een zorgaanbieder. Gelet op het feit dat de onderliggende visie zeer uitgebreid is afgestemd, wordt er vanuit gegaan dat de visie voldoende houvast biedt om deze te kunnen vaststellen.
- Bij het realiseren van een gecontroleerde afbouw zijn wij als gemeenten afhankelijk van de betrokkenheid en daadkracht van partners om ons heen. We kunnen daar als gemeente regie op voeren, maar het tempo van de organisaties kunnen wij niet altijd bepalen. De samenwerking moet tot doel hebben om geschikte duurzame alternatieven beschikbaar te maken in het voorveld om jeugdigen eerder op te vangen of na geslotenheid te laten uitstromen. Het gaat hier bijvoorbeeld om specialistische ambulante alternatieven of gezinsvormen.
- Tevens is er nog een slag te slaan met betrekking tot de financiering van het onderwijs in en rondom JeugdzorgPlus. De financiering vanuit het ministerie is niet faciliterend aan de afbouwbeweging die wij met onze partners willen maken. Op dit moment loopt er op NoordHolland niveau een lobby richting het Rijk voor een beter passende financieringssystematiek.
- Ten slotte vraagt het werken met zeer complexe jeugdigen beschikbaarheid en een bepaalde deskundigheid van zorg- en onderwijspersoneel. Gemeenten kunnen hierop sturen in het pakket van eisen bij de verwerving. Organisaties moeten hierin investeren. Denk aan training in het voorkomen van escalaties. Een meer open setting met minder vrijheidsbeperkende maatregelen betekent bijvoorbeeld ook dat de kans op weglopen groter wordt. Toch zeggen wij met elkaar dat we liever ons sterk maken voor het voorkomen van weglopen, dan het in stand houden van geslotenheid wat veelal als traumatiserend wordt ervaren door jeugdigen.
Financiën
Dit voorstel heeft geen financiële consequenties. Met dit voorstel wordt de transformatievisie ter besluitvorming aan uw raad voorgelegd. Dit leidt niet tot aanpassingen in de begroting. We verwachten dat de gecontroleerde afbouw van JeugdzorgPlus een verschuiving in de kosten teweeg gaat brengen. We willen de inzet van deze (duurdere) zorgvorm voorkomen door passende alternatieve voorliggende zorgvormen door te ontwikkelen. We geven een impuls en opdracht aan de aanbieder om proactief te participeren in het voorkomen van instroom. We verwachten hiermee een dalende instroom in JeugdzorgPlus.
Tegelijkertijd zullen de meest kwetsbare jeugdigen intensieve vervolghulp nodig hebben om een stabieler toekomstperspectief te krijgen. De beweging naar kleinschaligheid zal ook de nodige investeringen met zich meebrengen.
Op termijn verwachten we dat de uitgaven van zwaardere jeugdhulp afnemen en dat uitgaven in andere vormen van jeugdhulp (en eventueel lokale, vrij toegankelijke jeugddomein) toenemen, omdat er een verschuiving plaatsvindt. De kosten nemen naar waarschijnlijkheid eerder af door een dalende instroom. Deze beweging wordt reeds duidelijk uit de cijfers van de JeugdzorgPlus: steeds minder jeugdigen komen in geslotenheid terecht.
Uitvoering/evaluatie
Startbijeenkomst
Op 28 mei 2021 is de start van het verwervingstraject ingeluid met een verdiepende en informerende themabijeenkomst over JeugdzorgPlus voor raadsleden, adviesraadsleden en overige betrokkenen. Vervolgens zijn er meerdere individuele gesprekken gevoerd met gecertificeerde instellingen, ervaringsdeskundigen, zorgaanbieders, onderwijs en de wetenschap over de uitgangspunten van de visie. Uiteindelijk zijn deze uitgangspunten verder uitgewerkt in de concept transformatievisie die in raadsinformatiebijeenkomsten besproken is op 30 juni en 7 juli.
Adviesraden
Tevens is het concept transformatievisie voorgelegd aan alle adviesraden om hen de gelegenheid te bieden een advies mee te geven aan het college. Voor de adviesraden zijn in de aparte regio’s momenten georganiseerd voor een nadere toelichting.
Van de 15 adviesraden/participatieraden gericht op Jeugd hebben wij van 13 een advies ontvangen. Uit de reacties komt naar voren dat de adviesraden zich kunnen vinden in de transformatievisie op de JeugdzorgPlus. Nadrukkelijk wordt hierbij aandacht gevraagd voor het thuis nabij organiseren van hulp voor de jeugdigen en de noodzaak om de samenwerking te verstevigen tussen gemeenten, onderwijs en zorgaanbieders. Verder is een aantal termen naar aanleiding van vragen vanuit de adviesraden nader toegelicht in het visie document.
Voor de Advies Raad Sociaal Domein (ARSD) Medemblik is een puntsgewijze reactie opgesteld (zie bijlage DOC 21 429749).
Onderwijs
Daarnaast heeft er overleg plaatsgevonden met het onderwijs over de transformatievisie. In de regio West-Friesland zal in september een op overeenstemming gericht overleg (OOGO) worden gevoerd op de onderliggende visie. In de maand juni heeft een REA plaatsgevonden over de concept Transformatievisie. Het advies uit de overleggen met het onderwijs in de breedste zin is reeds verwerkt in de visie.
Op basis van de transformatievisie zal uw college een inkoopvisie en verwervingsstrategie opstellen.